Co w trawie zwodzi.

Szybkie przypomnienie.

Łysiczka lancetowata łac. (Psilocybe semilanceata (Fr.) P. Kumm.). Nazwę polską podał śp. Władysław Wojewoda (ur. 1932 r. nasz rodzimy biolog, pedagog, specjalista z zakresu botaniki i mykologii) w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany jest jako kołpaczek lancetowaty, cierniówka (bedłka) lancetowata. Inne nazwy: halunek, czapka wolności, magiczny grzybek. Klasa: podstawczaki. Podklasa: podstawczaki pieczarkopodobne. Rząd: pieczarkowce.

Kapelusz skórzasto-błoniasty, nagi, śliski, oliwkowy oder brudno-żółto-brunatny, dzwonkowaty o szczycie ostro zakończonym, spadzistym. U osobników dorosłych kapelusz nie otwiera się zachowując swój niepowtarzalny kształt. Blaszki koloru oliwkowobrunatnego, o białym strzępiastym ostrzu. Trzon jasnobrązowy, długi, smukły, czasami przezroczysty, elastyczny (nie łamie się). Trzon średnio: 5 - 10 cm. Kapelusz - średnica: 0,5 - 2 cm. A teraz uwaga przyszli zbieracze! Cechą naprawdę charakterystyczną jest jasna plamka na czubku kapelusza co wygląda jak założona na penis prezerwatywa oraz ciemna obwódka na spodzie owego. Niebieszczeje po ściśnięciu. Jeżeli przez przypadek zbierzesz co innego i zjesz to luzik. Gatunki podobne łysiczce nie są trujące. Najwyżej kogoś przeczyści.

Występują pewne gatunki, które mogą wydawać się podobne łysiczkom, ale tak naprawdę nie mają z nimi wiele wspólnego oraz różnią się cechami morfologicznymi. Osobiście nie ogarniam jak może dojść do pomyłki, ale spoko. Zdarza się. Tym bardziej niewprawnym grzybiarzom.

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA GATUNKÓW ZWODNICZYCH.

I. Rodzaj Panaeolus (Fr.) Quél. - kołpaczki.

Kołpaczki są najbardziej podobne do łysiczek i najłatwiej je z nimi pomylić pomimo istotnych różnic w budowie. Często towarzyszą łysiczkom i rosną razem z nimi, na ninję, na jednej krowiej kupie. Tak to ulubione stanowisko obu grzybów. Wytwarzają owocniki zbudowane z kapelusza o blaszkowatym hymenoforze (cześć owocnika grzyba, na której wytwarzane są zarodniki). Kapelusz paraboliczny, stożkowaty, dzwonkowaty lub półkolisty i przeważnie są higrofaniczne (zmiana barwy pod wpływem nasiąknięcia wodą). Blaszki po dojrzeniu mają czerniawe, nieregularnie zabarwione. Trama (wewnętrzna struktura miąższu) blaszek regularna.

Panaeolina foenisecii (kołpaczek kośny/szorstkozarodnikowy) - nazwa łacińska różni się od nazwy rodzaju Panaeolus ze względu na zmianę przynależności do rodzaju Panaeolina. Uczyniono to prawdopodobnie ze względu na to, iż owy może zawierać nieznaną ilość psylocybin o co także podejrzewa się P. fimicola.

1. Owocniki kołpaczków są z reguły większe niż łysiczek.
2. Trzon prosty, łamliwy, "oszroniony" (u łysiczek elastyczny!).
3.  Blaszki ciemne, czarnoszare, bez fioletowego odcienia.
4. Kapelusz zakończony "tępo" bez charakterystycznego sutka jakby prezerwatywa na penis.
5. Brak efektu niebieszczenia po ściśnięciu (raczej wyczuwalny zapach mocznika).
6. Po wyschnięciu zmiana barwy na szarą, brązową; a łysiczka - jasnosłomkowa.

Łysiczka po lewej, a kołpaczek ninja, podszywający się, po prawej na jednym stanowisku.

Panaeolus acuminatus - kołpaczek ostrowierzchołkowy.

Panaeolus fimicola - kołpaczek ciemnoszary.

Panaeolus papilionaceus - kołpaczek mierzwiowy/motylkowaty.

Panaeolina foenisecii - kołpaczek kosny/szorstkozarodnikowy.

Kołpaczki w naturze1.

Kołpaczki w naturze2.

II. Rodzaj Mycena (Pers.) Roussel - grzybówki.

Owocniki z półkulistym, stożkowo-dzwonkowym, higrofanicznym, przeważnie suchym kapeluszem o powierzchni pokrytej cienką skórką i blaszkowatym hymenoforze. Blaszki o odmiennie ubarwionych ostrzach i regularnej tramie. Łamliwe, puste trzony.

Grzybówki mylone są z łysiczkami chyba tylko ze względnu na obfitość i powszechność ich występowania. Mniejsze, bardziej filigranowe, ogólnie łamliwe, kruche owocniki, blaszki jasne/białoszare/koloru kapelusza (u grzybów psylocybinowych ciemne/czarne). Jak widać na fotkach wyglądają zupełnie odmiennie od cierniówki lancetowatej.

Mycena alcalina - grzybówka alkaliczna.

Mycena galericulata - grzybówka hełmiasta.

Mycena galopus - grzybówka mleczajowa.

Mycena polygramma - grzybówka bruzdowanotrzonowa.

III. Rodzaj Psathyrella (Fr.) Quél. - kruchaweczki.

Rosną na ziemi, drewnie i nawozie (kupie). Kapelusze przeważnie łamliwe, suche, często higrofaniczne, łuskowate, kosmkowate lub nagie. Trzony tak samo - nagie do kosmkowatych. Przeważnie bez pierścienia. Blaszki przyrośnięte, nierozpływające się. Miąższ przeważnie bambo kruchy.

Kolejne gatunki, które są mylone z łysiczką na zasadzie wysypu. Rośnie w kupach, cienka nóżka, lancetowaty to biere. Kapelusz czernidłaków jest wyraźnie pofałdowany, "firankowaty" - wygląda jak połówka żołędzia. Starsze owocniki mają tendencję do maziania się w palcach.

Spożywanie, niektórych gatunków czernidłaków może być niebezpieczne w połączeniu z etanolem, gdyż mogą zawierać zw. chemiczny - koprynę - powodującą efekt "antikolowy" (zaczerwienienie twarzy, duszności, uczucie gorąca, mdłości).

Coprinellus disseminatus - czernidłak gromadny.

Coprinellus micaceus - czernidłak błyszczący.

Coprinellus imaptiens - czernidłak szaroblaszkowy.

Czernidłaki w naturze.

Parasola conopilus - kruchaweczka twardotrzonowa. Ten mały diaboł może już być pomylony z cierniówką vel łysiczką. Fioletowy kolor blaszek, mokre kapelusze prześwitujące; ale łamliwa krucha nóżka. Pod lupą drobne włoski na kapeluszu. Grzyb jadalny.

IV. Conocybe Fayod. - stożkówki.

Saprofity bytujące na ziemi i odchodach zwierząt, łąkach. Kapelusze drobne, za młodu maziste, później suche, higrofaniczne, niekiedy aksamitne. Skórka komórkowata. Blaszki przyrośnięte do trzonu o jasnej barwie. Trzon ze skórzastym pierścieniem, bądź bez. Trama blaszek regularna.

Niektóre gatunki rodzaju Conocybe mogą być trujące.Uważać podczas zbioru na owocniki o jasnych blaszkach. Łysiczki mają ciemne/czarne! Zresztą łatwo owe rozróżnić, gdyż często zawierają blaszki koloru rdzawego, pomarańczowego.

Występują także gatunki psylocybinowe rodzaju Conocybe, ale raczej nie w naszym klimacie, także odradzam wszelkie eksperymentowanie z owymi.

Conocybe tenera - stożówka delikatna (prawdopodobnie trująca).

Conocybe lactea - stożówka miękka/biała.

Conocybe moseri - stożówka szarooliwkowa.

Conocybe semiglobata var. campanulata - stożówka półkulista odmiana dzwonkowata

V. Stropharia (Fr.) Quel. - pierścieniaki.

Nazwy Stropharia i Psilocybe są używane jako synonimiczne. Ba, nawet rodzaj pierścieniaków, w niektórych źródłach opisywany jest jako łysiczki, ale nie zawierają one psylocybiny! To tylko nazwa taksonu. Saprotrofy żyjące na drewnie i w glebie. Kapelusze owocników są śliskie, z kosmkami, trzon z pierścieniem. Zapach rozgniecionych owocników podobny jest do zapachu trawy. Trama blaszek regularna. Często występują cystydy - komórki płonne, która wraz z elementami rozrodczymi tworzy hymenium grzybów (miejsce wytwarzania zarodników). Niektóre gatunki mogą być trujące. Jeden charakterystyczny na terenie Polski:

Protostropharia semiglobata - łysiczka łajnowa. O to to niby najbardziej podobne do Psilocybe semilanceata, acz jak dla mnie kapelusz zupełnie inny (barwa/kształt/blaszki).

VI. Hypholoma (Fr.) P. Kumm. - maślanki.

Kapelusze suche, nagie, włókienkowato-kosmkowate, higrofaniczne. Trzony suche, bez pierścienia, najwyżej z włókienkowatą strefą pierścieniową. Blaszki szeroko przyrośnięte. Przeważnie rosną w kępkach na drewnie, gdzie łysiczka nie bytuje! Psilocybe only łąka. Gatunek jadalny - maślanka łagodna i trujący - maślanka wiązkowa.

A tu zdziwko - maślanki na stanowisku łysiczki (łąka).

Ułożone w poprzek w dolnym lewym rogu to łysiczki, a reszta to najprawdopodobniej maślanka żłobkowana zebrana z tego samego stanowiska.

***